Dziś, 1 marca, obchodzimy Światowy Dzień Walki z Otyłością. O tym, że jest to problem coraz powszechniejszy świadczą statystyki. Już trzech na pięciu Polaków ma nadwagę, a jeden na czterech jest otyły. Szacuje się, że w 2025 roku ok. 30 proc. z nas będzie miało problem z nadmiarem kilogramów.
W Szpitalu Matki Bożej Nieustającej Pomocy znajduje się Poradnia Dietetyczna, w której można otrzymać fachową pomoc. Zachęcamy do kontaktu telefonicznego pod numerem tel. 22 7633 220 /22 7633 292 /7633 294. Wizyty realizowane są odpłatnie.
O otyłości i sposobach jej leczenia rozmawiamy z magister Anetą Kosoń, dietetykiem i psychoterapeutą, pracującą w Poradni Dietetycznej oraz na oddziałach Szpitala Matki Bożej Nieustającej Pomocy.
Czy zauważa Pani w swojej pracy narastanie problemu? Pacjentów z nieprawidłową wagą jest obecnie więcej?
Niestety tak. W ostatnim czasie coraz więcej osób zmaga się z tym problemem. W krajach dynamicznie rozwijających się i wysoko uprzemysłowionych otyłość osiąga rozmiar epidemii na skutek szybko zachodzących zmian wpływających na styl życia, o czym informuje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Ten problem dotyczy także naszego regionu. Zauważam wzrost liczby osób z nadmierną masą ciała nie tylko w Poradni Dietetycznej, ale również na oddziałach w szpitalu.
Otyłość została uznana za chorobę cywilizacyjną. Jakie problemy ze zdrowiem może powodować?
To choroba przewlekła prowadząca do rozwoju zaburzeń metabolicznych oraz powikłań ze strony układu krążenia. Badania pokazują, że otyłość łączy się niestety ze zwiększoną umieralnością. Nadmierna masa ciała prowadzi do wielu powikłań chorobowych, m.in. cukrzycy typu 2, zaburzeń wielkości
i czynności serca (serce musi zaopatrzyć w krew zwiększającą się masę ciała), zespołu Cushinga, zespołu policystycznych jajników, miażdżycy, choroby stawów, komplikacji ze strony układu oddechowego czy zespołu bezdechu nocnego. Nadmiar tkanki tłuszczowej ma też wpływ na nadciśnienie tętnicze serca.
Otyłość stanowi także istotny czynnik zaburzeń psychoemocjonalnych. Społeczne i indywidualne koszty tej choroby są ogromne.
Co Pani zdaniem jest powodem narastających problemów z wagą?
Przyczyny są bardzo złożone. Oprócz złych nawyków żywieniowych duży wpływ ma stres. W sytuacjach stresowych zaczynamy objadać się, aby zmniejszyć napięcie psychiczne. Jest to oczywiście uproszczeniem problemu, ale lęk i strach z pewnością odgrywają dodatkową rolę w patogenezie otyłości.
Problem może występować rodzinnie i świadczyć o nieodpowiednich zwyczajach żywieniowych (np. nadmiernym spożywaniu wysokoenergetycznej żywności), braku aktywności fizycznej. Może mieć podłoże genetyczne (np. obniżone tempo przemiany materii), hormonalne (np. niedoczynność tarczycy)
czy neurologiczne (np. uszkodzenia mózgu). W gromadzeniu tkanki tłuszczowej ważną rolę odgrywają również czynniki związane z procesami życiowymi, np. ciąża, starzenie się czy niektóre leki. Jedynie kompleksowe i indywidualne podejście do pacjenta daje szansę na prawidłowe zdiagnozowanie choroby i osiągnięcie trwałych efektów w walce z otyłością.
Nadwaga i otyłość dotyczą nie tylko dorosłych. Szkoła on-line ten problem zapewne pogłębi….
Niestety. W coraz większym stopniu problem otyłości dotyczy także dzieci i młodzieży, co oczywiście potęguje pandemia. Lekcje on-line, brak ruchu oraz częstsze podjadanie nie pomagają w nabywaniu zdrowych nawyków żywieniowych. Raport o szkodliwości cukru, na który powołuje się NFZ, wskazuje na nadmiar zbędnych kilogramów u 31% chłopców i 20% dziewczynek, co łączy się często z doświadczaniem problemów psychologicznych. Otyłe dzieci narażone są na brak akceptacji oraz odrzucenie, a to może być przyczyną niskiej samooceny czy zaburzeń zachowania.
Znaczącym problemem wśród nastolatków są zaburzenia z napadami objadania się. BED (binge eating disorders) jest jedną z głównych przyczyn rozwoju nadwagi
i otyłości wśród nich, niosącą ze sobą wysoki procent powikłań w postaci m.in. zachowań autoagresywnych. Powtarzające się epizody niepohamowanego jedzenia, często spożywanego w samotności, są powodem odczuwanego wstydu i wstrętu do siebie. Choroba BED wiąże się
z nieprawidłowym sposobem zmniejszania napięcia lub odreagowania. W momencie, kiedy objadanie się zaczyna mieć charakter napadowy, osoba chorująca zaczyna szybko tyć i, mając poczucie winy, prowokuje wymioty, co może prowadzić do bulimii i związanych z nią konsekwencji zdrowotnych.
Kiedy szukać pomocy? Co powinno wzbudzić nasz niepokój?
Osoby cierpiące na nadwagę i otyłość to te, u których wskaźnik masy ciała (BMI, współczynnik otrzymany po podzieleniu masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach) jest wyższy niż 25. Przyjmuje się, że prawidłowa wartość mieści się w przedziale 18,5-24,99.
Niepokój powinna wzbudzić jednak nie tylko wzrastająca waga, ale też dyskomfort i problemy z prawidłowym funkcjonowaniem układów
oraz narządów. Do dietetyka warto się udać, kiedy odczuwamy wyraźne cierpienie, które wiąże się z nadmierną masą ciała, ale też z niedowagą.
Jaki jest zwykle przebieg leczenia pacjenta, który się do Pani zgłasza?
Bardzo ważny jest wywiad, zawsze chcę dokładnie poznać osobę, która się zgłasza do Poradni, jej styl życia, oczekiwania oraz motywację do leczenia.
Wywiad jest oddziaływaniem terapeutycznym, ukierunkowanym na poprawę motywacji i wglądu w chorobę, dlatego działania dietetyka powinny skupić się na gotowości pacjenta do zmiany, a także jego możliwościach. Wyszczególnienie argumentów za i przeciw zmianom oraz konkretne nazywanie problemów, jakie pacjent będzie musiał przezwyciężyć, jest niezwykle istotne. W wywiadzie dietetycznym uściślam preferencje i zwyczaje żywieniowe osoby chorej, historię zmian masy ciała, obecny i wcześniejszy sposób żywienia, rytuały związane z jedzeniem oraz komponowaniem posiłków.
Dobrze jest mieć ze sobą wyniki badań. Rutynowe badania laboratoryjne powinny obejmować pełną morfologię krwi, badanie ogólne moczu, poziom hormonów tarczycy oraz poziom glukozy we krwi.
Leczenie otyłości wymaga kompleksowego podejścia do pacjenta, rozpoznania współistniejących chorób oraz dysfunkcji psychicznych.
Do naszej Poradni Dietetycznej trafiają osoby, które same czują potrzebę zmiany, ale również pacjenci skierowani przez lekarza, u których negatywne konsekwencje otyłości są już mocno zaawansowane.
Czy przejście na dietę rozwiązuje problemy?
Dobre nawyki żywieniowe i ćwiczenia fizyczne niewątpliwie odgrywają ogromną rolę, ale warto również zaznaczyć duży wpływ kondycji psychicznej pacjenta. Ostatnio sporo mówi o roli „mózg jelita-jelita mózg”. Dziś nie trzeba nikogo przekonywać, jak duże znaczenie ma psychika w procesie odchudzania. Kompulsywne objadanie się jest często charakterystyczne dla osób otyłych z nasileniem pewnych cech osobowości oraz lękiem jako stanem. W procesie leczenia mają znaczenie wzajemnie oddziałujące na siebie czynniki kształtujące otyłość. Celem „rehabilitacji” żywieniowej jest przywrócenie prawidłowej masy ciała oraz ukształtowanie właściwych
i trwałych nawyków żywieniowych.
Czy istnieje coś takiego jak “najzdrowsza dieta świata”, którą powinni stosować wszyscy? W mediach i internecie sporo jest rankingów dotyczących różnych jadłospisów. Czy brać je na poważnie?
Na pewno nie. Proponowane diety opierają się głównie na ograniczeniach żywieniowych i w wielu wypadkach robią więcej spustoszenia niż przynoszą korzyści. Stosowanie głodówki lub diet eliminacyjnych prowadzi do niedoborów witamin, składników mineralnych oraz utraty białka, a nawet zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Konsekwencje takich diet mogą trwać latami. A efekt jo-jo jest niemal gwarantowany.
Źródła:
Ciborowska, H., Rudnicka, A.. (2004). Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Cierpiałkowska, L., Czabała, J.C. (2016). Poradnictwo psychologiczno-zdrowotne. W: L. Cierpiałkowska, H. Sęk (red.), Psychologia kliniczna. Warszawa: PWN. Kucharska, K. (red.). (2017). Profilaktyka i leczenie zaburzeń odżywiania –wiedza ekspercka. Warszawa: Wydawnictwo IPiN Sobotka, L. (2008). Podstawy żywienia klinicznego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Tatoń, J., Czech, A., Bernas, M. (2007). Otyłość zespół metaboliczny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
