Tarczyca wydziela do krwi hormony – trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4). Warto znać te skróty, bo mogą się pojawić w wynikach laboratoryjnych. Hormony te odpowiadają za gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz wpływają na przemianę materii. Hormony te odpowiadają za gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz wpływają na przemianę materii. Ich produkcja z kolei jest regulowana przez przysadkę mózgową i hormon przez nią wytwarzany, czyli tyreotropinę (TSH). To kolejny skrót, który warto znać, bo z pewnością także pojawi się na skierowaniu i w wynikach badań.

Wszystko to działa jak system naczyń połączonych, wzajemnie zależnych i wzajemnie regulujących pracę. Jeśli na którymś etapie tej współpracy dochodzi do zaburzeń i równowaga hormonów zostaje zakłócona, skutki mogą być odczuwalne w całym organizmie. Pierwsze objawy bywają niewinne i można je przeoczyć, szczególnie, że kiedy tarczyca choruje nie daje oznak bólowych. Trzeba jednak być czujnym, bo chorób tarczycy nie wolno bagatelizować!

Nadczynność tarczycy jest wówczas, gdy dochodzi do nadmiernej produkcji hormonów tarczycy – T3, T4 oraz kalcytoniny. Taka sytuacja może wymagać stosowania leków hamujących produkcję hormonów tarczycy.
Niedoczynność tarczycy ma miejsce w sytuacji, kiedy dochodzi do zbyt małej produkcji hormonów tarczycy.
Choroba Hashimoto związana jest z niedoczynnością, jednak jest to choroba autoimmunologiczna, a więc jej przebieg jest nieco inny. W przypadku Hashimoto przeciwciała wykrywają stany zapalne w obrębie tarczycy i zaczynają atakować własne tkanki. Na skutek tego „tarczyca sama się zjadaˮ, prowadząc do wielu poważnych dolegliwości.
Wole guzkowe to choroba, w której nadczynność tarczycy rozwija się na podłożu guzkowego rozrostu gruczołu tarczowego i nie ma tła autoimmunologicznego. Cechą charakterystyczną jest obecność guzka lub guzków wydzielających hormony tarczycy w sposób autonomiczny, niezależny od TSH.
Nowotwory tarczycy, które stanowią odrębną grupę chorób tarczycy. Można podzielić na typy, w zależności od komórek z których się wywodzą.
Rak tarczycy – nowotwór złośliwy wywodzący się:
1. Z komórek pęcherzykowych tarczycy:
– raki zróżnicowane (>85% przypadków) – rak brodawkowaty (większość) i rak pęcherzykowy
– rak brodawkowaty niskozróżnicowany (2–5%)
– rak anaplastyczny niezróżnicowany (2–5%)
2. Z komórek C (okołopęcherzykowych) tarczycy wytwarzających kalcytoninę – rak rdzeniasty (5%).
Innym, rzadkim nowotworem złośliwym tarczycy jest pierwotny chłoniak tarczycy (najczęściej typu MALT).

OBJAWY, KTÓRE MOGĄ SUGEROWAĆ CHOROBY TARCZYCY
Objawy nadczynności tarczycy: stale przyspieszona czynność serca, uczucie gorąca, chudnięcie (przy zachowanym apetycie), nadmierne pocenie się, drżenie mięśni, biegunki.
Objawy niedoczynności tarczycy: uczucie senności i zmęczenia, spowolnienie ruchowe i umysłowe, wzrost masy ciała, wypadanie włosów, sucha, łuszcząca się skóra, obniżenie temperatury ciała.
Objawy wola: różnej wielkości (czasem niewidoczny i wyczuwalny jedynie dotykiem) guz na przedniej powierzchni szyi, duszność spowodowana uciskiem na tchawicę przy dużych rozmiarach wola.

BADANIA
Aby sprawdzić stan tarczycy, należy w pierwszej kolejności wykonać:
badania pomocnicze laboratoryjne, które pozwolą oznaczyć we krwi poziom tyreotropiny (TSH), wolnej trójjodotyroniny (FT3 – Free T3) i wolnej tyroksyny (FT4 – Free T4), które nie wiążą się w surowicy z białkami.
badania obrazowe:
– USG tarczycy, które pozwala na pomiar wielkości płatów tarczycy oraz dość dokładną ocenę zmian ogniskowych tarczycy. Pozwala też na monitorowanie zmian.
– Scyntygrafia (SCC), czyli radioizotopowe badanie tarczycy. Umożliwia dokładną ocenę rozkładu znacznika i rozpoznanie guzków autonomicznych, co stanowi podstawę decyzji o leczeniu 131I.
badania cytologiczne:
To kolejna grupa badań, dzięki którym można pobrać fragment chorej tkanki do badania histopatologicznego. Biopsję (BACC) wykonuje się przy użyciu specjalnej igły, którą wkłuwa się w gruczoł, a następnie za pomocą strzykawki pobiera tkankę. Guzek autonomiczny (gorący w scyntygrafii) o średnicy w USG <3 cm zwykle nie wymaga BACC ze względu na bardzo małe ryzyko raka; w pozostałych zmianach ogniskowych wskazania do BACC są takie same, jak w wolu guzkowym nietoksycznym w razie stwierdzenia guzka autonomicznego.

NA CZYM POLEGA USUNIĘCIE TARCZYCY?
Wycięcie tarczycy, czyli tyroidektomia, to zabieg przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym. Chirurg dokonuje poprzecznego nacięcia o długości kilku centymetrów w dolnej części szyi i przez nie usuwa część lub całą tarczycę, w zależności od tego, jak rozległy zabieg jest potrzebny. Następnie zszywa skórę, pozostawiając dren, czyli niewielką rurkę, która wystaje na zewnątrz i pozwala na odpływ płynów, które mogą się gromadzić w miejscu po usuniętej tarczycy. Jeśli po operacji nie ma powikłań, dren usuwa się następnego dnia, a pacjenta wypisuje do domu zwykle w drugiej dobie po zabiegu. Dzięki zastosowaniu szwu śródskórnego blizna pozostająca po operacji jest mało widoczna.

JAKIE SĄ MOŻLIWE POWIKŁANIA?
Jak każdy zabieg, tyroidektomia niesie za sobą ryzyko wystąpienia krwawienia. Specyficznym powikłaniem tego typu operacji jest podrażnienie lub uszkodzenie nerwów przebiegających w okolicy gardła i odpowiedzialnych za unerwienie strun głosowych, a więc za proces mówienia. Może to być przyczyną chrypki tuż po zabiegu, która występuje u większości pacjentów i mija w ciągu kilku dni. W rzadkich przypadkach nerwy ulegają trwałemu uszkodzeniu i wtedy pojawiają się problemy z mówieniem. Jest to jednak powikłanie występujące niezwykle rzadko i można go uniknąć, stosując odpowiednią technikę operacyjną (identyfikując w trakcie zabiegu odpowiednie nerwy).

CO MOŻE SIĘ DZIAĆ PO OPERACJI?
Oprócz wspomnianej chrypki, po zabiegu można odczuwać ból w okolicy blizny – jest to objaw niegroźny i należy w razie jego wystąpienia zażywać leki przeciwbólowe zalecone przez lekarza. Powinno się zwracać uwagę na niepokojące objawy, takie jak: przedłużająca się chrypka, zaczerwienienie i wyciek wokół blizny, pojawienie się gorączki powyżej 38 stopni Celsjusza. W takich przypadkach trzeba zgłosić się do lekarza.