Stopą cukrzycową nazywamy owrzodzenie, zakażenie lub destrukcję tkanek głębokich (w tym również kości) stopy w przebiegu cukrzycy typy 1 lub typu 2. Jest to bardzo niebezpieczny stan, który w konsekwencji, nawet przy najlepszym leczeniu może prowadzić do utraty kończyny.
Główną rolę w mechanizmie powstawania ZSC odgrywają neuropatia (uszkodzenie nerwów) i mikroangipatia (uszkodzenie drobnych naczyń krwionośnych). Przyczyną tych nieodwracalnych zmian są produkty rozkładającego się w organizmie nadmiaru glukozy, które wywołują zanik osłonek nerwowych wskutek czego chory powoli traci czucie w kończynie. Brak czucia np. w palcu jest bardzo złym objawowej świadczącym o zaawansowaniu choroby.
Neuropatia ruchowa prowadzi do zaników mięśni stopy, przykurczy. Neuropatia czuciowa prowadzi do zaburzeń lub braku czucia bólu, dotyku i temperatury. Ten stan naraża chorego na niekontrolowane urazy i skaleczenia, które sprzyjają otwieraniu się ran. Miażdżyca tętnic kończyn dolnych prowadzi do niedokrwienia stopy. W konsekwencji rozwija się osteoporoza miejscowa, która może doprowadzić do zapalenia tkanek głębokich, kości i szpiku, oraz martwicy jałowej kości, złamań, zwichnięć stawów i w efekcie prowadzić do zniekształcenia stopy.
▪️ neuropatyczną
▪️ niedokrwienną
▪️ neuropatyczno-niedokrwienną
▪️ najcięższą postacią jest stopa cukrzycowa Charcota w przebiegu której dochodzi do zniszczenia kości i stawów w stopie
Pierwsze objawy:
- deformacja w okolicach stawów (np. palce młotkowate);
- kurcze lub bóle łydek podczas poruszania się;
- pergaminowa skóra;
- mrowienie i pieczenie w stopach;
- trudno gojące się rany;
- zaczerwienienie skóry.
Inne objawy stopy cukrzycowej, które powinny wzbudzić niepokój to:
- pojawienie się w obrębie stopy rany lub ropnego wycieku;
- pulsowanie lub ból w obrębie stopy;
- wyczuwalny, zmieniony zapach stopy;
- wzmożone ocieplenie fragmentu stopy lub całej stopy;
- zmiana koloru owrzodzenia lub całej stopy;
- zmiana kształtu stopy lub obrzęk, nawet po niewielkim urazie.
Leczenie
Leczenie powikłań cukrzycy jest bardzo ważne i wskazuje na konieczność wizyty u diabetologa, celem ustalenia prawidłowego leczenia. Niezwykle ważna jest również prawidłowa dieta oraz higiena. Rany w przebiegu cukrzycy są zawsze wskazaniem do wdrożenia leczenia insuliną. Ponadto, zmiany w obrębie stóp, a zwłaszcza otwarte rany wymagają oceny chirurgicznej. Pacjent najczęściej jest prowadzony przez chirurga w poradni chirurgicznej lub specjalistycznej poradni leczenia ran przewlekłych. Rany w ZSC goją się wolno i wymagają regularnej kontroli lekarskiej lub pielęgniarskiej.
Rany można leczyć w sposób przewlekły poprzez samodzielną zmianę opatrunków i regularne wizyty u specjalisty. Na wizycie takiej lekarz zaleci stosowanie odpowiednich opatrunków np. z dodatkiem srebra, maści, czasami antybiotyków, oceni ranę i jeśli jest wskazanie oczyści chirurgicznie ranę. Często jednak pacjenci zgłaszają się do lekarza zbyt późno lub leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów. Wówczas należy rozważyć amputację fragmentu lub całej chorej kończyny. Nieleczone rany w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej mogą prowadzić do ropowicy kończyny a także sepsy i zgonu.
Pielęgnacja
Wysoce istotne jest aby zapobiegać powstawaniu urazów stopy poprzez noszenie specjalnego obuwia, wkładek ortopedycznych, miękkich skarpetek. Należy codziennie myć stopy i po każdym umyciu prawidłowo osuszyć a następnie obejrzeć czy nie pojawił się uraz (pacjenci z ZSC mają zaburzone czucie w stopach a często nie mają go wcale). Ważna jest kontrola glikemii i prawidłowa dieta cukrzycowa, wzbogacona o produkty wysokobiałkowe (budulec dla nowych tkanek). Należy pamiętać, że cukier jest doskonałą pożywką dla bakterii bytujących w ranach przewlekłych i leczenie jest zawsze dłuższe niż u osób zdrowych.